Danimarka Özürlü Yasası

[melleseferi]

Danimarka Özürlü Yasası (Okuyun Farkı Görün)

DANİMARKA ÖZÜRLÜ YASASI ( Türkçe çevirisi )

Giriş

Bu broşür, özürlü birisi olarak hangi sosyal yardım ödeneklerini alabilme
olanakları olduğu hakkında genel bir bilgi sahibi olmanızı sağlar. Bu
broşür, belediye veya amta başvurduğunuzda her bir yardım ödeneği hakkında
genel bilgi vererek, bu yardım ödeneklerinden nasıl yararlanabileceğinizi
anlatır.
Belli bir yardım ödeneği alabilmeniz için, hangi olanak ve haklara sahip
olduğunuz, yapılacak somut bir değerlendirmenin sonucuna bağlıdır.
Belediyenin ve amtın yapacağı değerlendirme ise, kanunda belirlenen şartlara
bağlı kalarak yapılır. Ayrıca bu değerlendirme, belediyenin ve amtın hizmet
seviyesine de bağlı olabilir.
Hizmet seviyesi, politik bir tartmanın sonucu olarak, sosyal yardım
ödeneklerine yerel olarak ne kadar para harcanacağına bağlıdır. Ne kadar
miktarda ödeneceği belediyeden belediyeye değişmektedir. Ama yinede kanun
metninde belirlenmiş olan minimum seviyenin hiç bir zaman altına düşmeyecek
şekilde yapılmaktadır.
Bu broşürde her türden fonksiyon eksikliklerinin tamamını bir kelime ile
belirleyebilmek için, "Özürlülük" kavramını kullanmaya tercih ettik.
Yeni Sosyal Kanununda "sürekli ve azalmış fiziksel ya da psikolojik
fonksiyon yeteneği" kavramı kullanılmaktadır. Ama bu belirlemenin
broşürümüzde dili gereksiz bir biçimde ağırlaştıracağı kanısındayız.Yine
aynı şekilde, bir çok yerlerde "belediye ve amt" sözcüklerinin yerine sadece
"belediye" sözcüğünü kullanmayı tercih ettik. Amt çoğunlukla, korunma altına
alınmış olan konut türlerinde ikâmet eden kişilere, kendileri için gerekli
olan yardım ve desteği vermekle sorumludur.
Broşürün bazı bölümlerinde belli miktarlar somut olarak belirtilmiştir.
Burada dikkat edilmesi gereken konu ise, bu miktarların yılda en az bir kere
ayarlanıyor olmalarıdır.
Bu broşürde yazılmış olan miktarlar 1 Ocak 2001 tarihinden itibaren
geçerlidir.
Broşürün sonunda ise özellikle içerisinde her bir yardım ödeneğinin tek tek
ve detaylı olarak anlatıldığı, Sosyal işler Bakanlığı'nın yönergeleri gibi
daha kapsamlı bilgi edinebilmek için, hangi kaynaklara başvurulabilineceğine
dair bir not yazılmıştır.

Bölüm 1


Özürlü çocuklara ve gençlere yardım


Danışmanlık ve yol gösterme

Özürlü bir çocuğunuz varsa, belediyeniz en kısa zamanda size tüm olanaklarla
ilgili gerekli bilgileri verecektir. Sadece tek bir şey için yardım alma
başvurusunda bulunsanız bile bu durum geçerlidir.Belediye, sizin özürlü olan
çocuğunuz için yardım ödeneği alabilme
olanağının bulunduğu bütün teklifler ve öneriler hakkında kendiliğinden
açıklama yapıp, bilgi verecektir. Ayrıca ailenin içinde bulunduğu durum
değerlendirilecektir.
Çocuğunuz ile ilgili özürün ne olduğu hakkında bir bilgi sahibi olabilmeniz
konusunda, belediyenin de bir sorumluluğu vardır. Belediye bu konular
hakkında aileye bir danışmanlık yapacak durumda değil ise, belediye bu
danışmanlık işlemine amt belediyesini dahil etmek
zorundadır.
Amt belediyesi tarafından verilecek kişisel danışmanlığın hariçinde, özürlü
çocukların gittikleri özel kreşler ve çocuk yuvaları da bu konular hakkında
yol gösterebilir. Bunun haricinde, belediyeniz danışmanlık konusunda sizi
başka danışmanlık kurumlarına gönderebilir veya kendiniz de doğrudan doğruya
bu tür yerlere başvurabilirsiniz.
Bu konu ile ilgili olarak Sosyal Hizmet Yasa'nın 5'inci maddesine bakınız.

Çocuklar ve gençler için günlük kulüp olanakları

Özürlülüğünden dolayı veya başka bir tür desteğe ihtiyacı olan çocuklar
mümkün olduğunca belediyenin günlük kulüp olanakları gibi, normal olan
kurumlara entegre edileceklerdir. Belediyenin sınırları içersinde yaşayan
çocukların hepsine de böyle bir günlük kulüp olanaklarını sağlamak
belediyenin kendi sorumluluğudur. Bu özürlü çocuklar için de geçerlidir.
Belediye çocukların günlük kulüp olanakları olarak bu kurumlara entegre
olabilmelerini sağlamak için gereken yardımı yapacaktır.
Özürlü çocuklar ve gençler için belediye tarafından sunulacak teklif ve
öneriler çeşitli yollarla yerine getirilebilir; örnek olarak şunlardan
bahsedebiliriz:
* Her bir çocuğun entegresi için normal bir teklif olarak kendisine destek
olacak bir pedagog ya da başka bir kişi görevlendirilecektir.
* Kreş ve kulüplerde ve bunlarla bağlantılı olarak özürlü grupların
oluşturulması.
* Yalnızca özürlülerin devam ettiği olanakların oluşturulması.
* Amtın yönetimi altında belediyelerin ortaklaşa oluşturdukları kurumlar.
Bir çocuğun ya da gençin özel gereksinimleri belediye olanaklarında
karşılanamıyorsa, bunların karşılanması amt belediyesinin sorumluluğudur.
Çocuğunuza en iyi olanakların sağlanması için yapılacak değerlendirmeye,
sizin de katılmanızın çok büyük bir önemi vardır. Ayrıca çocuğunuzun tedavi
sürecine katılma hakkınız da vardır.
Çocuğun özel bir kuruma veya düzenlemeye kayıt olmasına belediyenin önerisi
ile amt karar verir.
Kendiniz de belediyeye başvurarak, çocuğunuzun özel bir kuruma kaydına
alınması için istekte bulunabilirsiniz. Çocuk veya gençle ilgilenen okul
veya diğer yerlerde aynı şekilde sizin yerinize bu talepte bulunabilirler.
Belediye, böyle bir talepten sonra, çocuğun ya da gencin bir yere kayıt
edilmesi için amt belediyesine bir tavsiye önerisi hazırlar.
Bu konu ile ilgili olarak Sosyal Hizmet Yasa'nın 7. ve 16. maddelerine
bakınız.

Kişisel yardım ve bakım

Geçici veya sürekli olarak bir kişisel yardıma/bakıma ve/veya evinizde
yapılması gerekli olan işler için pratik açıdan bir desteğe/yardıma
gereksinmesi olan bir çocuğunuz varsa, çocuğunuza bu fonksiyonlar için
gerekli olan yardımları alabilirsiniz. Çocuğunuzun fiziksel ya da psikolojik
yeteneklerini koruyabilmesi için bir gereksinimi varsa,belediye bu konular
üzerine de bir teklif sunabilir.Belediye kendi evinde oturan özürlü bir
çocuk veya gence verilen yardımın yapılmasını sağlamakla yükümlüdür.
Yapılacak yardımların detaylı kapsamı ve içeriği konusunda karar yetkisi,
her bir belediyenin kendi belediye meclisine bırakılmıştır. Bu nedenden
dolayı özürlü çocuklara ve gençlere verilen kişisel yardım ve bakım,
belediyeden belediyeye değişebilir. ıkâmet ettiğiniz belediyede ne kadar
kişisel yardım ve bakım hizmeti alabileceğinizi öğrenmek istiyorsanız,
belediyenin gerekli dairelerine müracaat edebilirsiniz.
Bu konu ile ilgili olarak Sosyal Hizmet Yasa'nın 30. maddesine bakınız.
Ayrıca 71. maddeye de dikkat ediniz.

Ek harcamalar için yardım ödeneği

Evinizde 18 yaşından küçük bir çocuğunuz varsa, ve bu çocuğunuzun geçici
veya kalıcı olarak fiziksel ya da psikolojik fonksiyonu azalmışsa,kronik ya
da uzun müddetli ağrılar meydana çıkmışsa, çocuğunuzun özürü nedeni ile
ilaveten yapmak zorunda kaldığınız giderler size geri ödenebilir.
Ek olarak yapılan bu giderler size geri ödenebilmesi için, örneğin görme
yeteneğinde ciddi ölçüde bir azalma, işitme özürü, beyin veya hareket
edebilme yeteneğinde bir özürlülüğü olması gerekir. Çocuğunuzun bir özürü
olmayıp ciddi bir hastalığı varsa, bu hastalığı günlük
yaşantısında çok ciddi sorunlara yol açacak derecede ilerlemiş olması
gerekiyor. Bir kronik hastalığın uzunca yıllar ve genellikle de çocuğun,
çocuk yaşları bitinceye kadar süreceği varsayılır. Bir uzun süreli
hastalığın ise pratikte, bir yıl ya da daha uzun bir dönem boyunca
süreceği varsayılır. Bazı özel durumlarda, hastalığın bir yıldan daha az bir
zaman süreceği beklenilmesine rağmen yine de bir yardım yapılabilir.
Ek harcamaların karşılanması için, yardım yapılabilecek bazı tipik durumlar
şunlardır:
* Besin ve diyet ilâçları.
* İlâçlar
* Başka hükümlere göre yardım verilemiyorsa, belli ölçüler içerisinde ulaşım
sağlanır.
* Ebeveynler ve diğer yakınlar için özürlülere yönelik kurslar.
* Giysiler.
* Yıkanma ve kişisel hijyen.
* Tatil
* Diğer giderler
Tüm bu giderler için ortak olan nokta, giderlerin çocuğun özürü nedeni ile
yapılan ek harcamalar olması ve giderlerin gerçekten bu çerçevede
yapıldığının kanıtlanabilmesidir.
Tek tek ek harcamalar için belediyeye başvurulması gerekmiyor. Ek harcamalar
için yapılan yardım ödeneği, çocuğun gereksinmelerinin ne olduğu konusunda
ve bu durumunda gelecek yıllarda ne ölçülerde bir ek harcamaya yol açacağı
ile ilgili yapılacak olan somut bir
değerlendirmeden sonra hesaplanıp, belirlenir.
Ek harcamaların karşılanabilmesi için verilen ödenek miktarı, 1 Ocak 2001
tarihinden itibaren geçerli olmak üzere aylık 2.184 Kron tutarındaki
standart bir miktardan hareket edilerek hesaplanıp belirlenir. Bu miktar
yılda bir sefer olmak üzere, 1 Ocak tarihinde,fiyat ayarlama yüzdesi ile
ayarlanır. Ek harcamalar için yapılan yardım ödeneği, standart miktarın
1/8'inin bir ya da bir çok kez çarpılması ile aylık olarak hesaplanıp
belirlenir. Ancak, ek harcamalar için yapılan ödenek, standart miktarın bir
katından daha fazla miktarda da verilebilir.
Ek harcamaların toplamı yıllık ortalama olarak, standart miktarın 1/8'inin
altındaysa, yani 1 Ocak 2001 tarihinden itibaren geçerli tarifeye göre her
ay için yapılan harcamalar 273 Kron'nun altında ise,ek yardımı alamazsınız.
Eğer bir taneden fazla özürlü çocuğunuz varsa,
yapılmış olan harcamaların tamamı bu hesaplamanın yapılabilmesi için temel
olarak ele alınır. Ek harcamalar için bir yardım ödeneği verilemiyorsa,
belediye başka hangi tür yardımları yapılabilecekleri konusunda bilgi
verecektir.
Ek harcamalar için yapılan yardım ödeneği kazanca bağlı olmadığı gibi,aynı
zamanda da vergiden muaf tutulmuştur.
Ailenin durumu ve gereksinmeleri konusunda eğer aniden ortaya çıkan
değişiklikler olursa, yapılan bu yardım ödeneği kısa bir süre için geçerli
olmak üzere ayarlanabilir.
Bu konu ile ilgili olarak Sosyal Hizmet Kanun'un 28. maddesine bakınız.
Ailenin özürlü çocuğuyla ilgili olan yükünü hafifletmek için
yardım(Aflastning)
Evinizde sizinle beraber kalan özürlü çocuğunuzun bakımını hafifletebilmek
için bir yardımcı alabilirsiniz. Çeşitli türlerde bakımı hafifletici
yardımlar alabileceğiniz gibi eğer gerekiyorsa bu yardımları bir arada
birleştirerek de alabilirsiniz.
Alınması mümkün olabilen bakımı hafifletici yardımlar ise şunlar olabilir:
* Günlük olanak (dagtilbud) ya da öneri için uygun görülen, normal veya özel
bir kurumda ücretsiz bir yer verilmesi (7. ve 16. maddeler).
* Evde, pratik açıdan ev işlerine yardım edebilecek bir yardımcı personel
(hizmetli), (72. madde).
* Evde, bakım konusunda yardımcı olabilmesi için, kendinizin bulacağı bir
kişisel yardımcının ücreti için bir ödenek.
* Ancak bu yardım ödeneği, günlük olanak ya da ev işlerine yardımcı olacak
belediyesel bir personel yeterli olmuyorsa sadece o zaman verilir (28'inci
madde).
* İhtiyacınıza göre çocuğunuzu, her seferinde bir kaç gün ya da bir kaç
hafta olmak üzere bir bakım ailesine (plejefamilie) ya da 24 saatlik bir
bakım kurumuna (døgninstitution) gönderebilirsiniz. (49. ve 51. maddeler).
Çocuğunuzla ilgili olan hafifletici bakım yardımının düzeyine belediyeniz
karar verir.
Bu konu ile ilgili olarak Sosyal Hizmet Yasa'sının 7., 16., 28., 49.,51. ve
72. maddelerine bakınız.
Diğer yardımlar
Diğer bazı giderlerin ise belediye tarafından karşılanmadığına dikkat
etmelisiniz. Bu giderler şunlardır:
* Doktor gerektiren tedavi ve terapiler hastane sektörünün sorumluluğu
altındadır. Tedavi için kullanılacak özel araç ve gereçler, örneğin
respiratör (solunuma yardım eden bir âlet) hastane tarafından verilecektir.
* Çocukların ve gençlerin eğitimleri ile ilgili özel yardımlar,Eğitim
Bakanlığı'nın kuralları çerçevesi içersinde yapılır.
* Çocuk tüm geçiminin karşılandığı 24 saatlik bir bakım kurumunda kalıyorsa,
kendisi için yapılan giderlerin tümü, o kurum tarafından ödenir. Çocuğunuz
eve ziyarete geldiğinde, ek olarak yapılacak olan harcamaları da o kurum
karşılayacaktır. Ama çocuğunuz evde kalmak için sık sık geliyorsa, evde
yapılması gerekli olan olası değişiklikler ile ilgili harcamaları belediye
ödeyecektir.

Kazanç kaybının karşılanması için yapılan yardım (tabtarbejdsfortjeneste)

Eğer özürlü veya hasta olan çocuğunuza bakacaksanız ve/veya çocuğunuzla
hastanede uzun bir süre birlikte olacaksanız, ortaya çıkan kazanç kaybının
telafi edilebilir. Günde ya da haftada bir kaç saat için olabileceği gibi,
tüm günlük işten elde edilen kazanç kaybını da telafi
ettirebilirsiniz.
Ancak böyle bir ödeneği alabilmek için tek bir şart vardır: çocuğunuzun
evinizde kalıyor olması ve çocuğun bakımının da kendi annesi/babası
tarafından yapılması gerekmektedir. Çocuğunuza hanginiz bakıyorsanız, o kişi
çalıştığı işi kısmen ya da tam olarak bırakmak mecburiyetinde olmuştur.
Ebeveynler kazanç kaybının karşılanması için yapılan ödeneği aralarında
paylaşabilirler, ama her ikisinin de alacak yardımın toplam miktarı haftada
en fazla 37 saat için telafi edilir. Ciddi durumlarda ise, her iki ebeveyne
de kazanç durumlarında oluşan kayıplarının tamamı telafi
edilebilir.
Çocuk günlük bakım yerinde, okulda veya her günün ya da haftanın bazı
saatlerinde başka bir bakım yerinde olsa bile, çocuğunuzun örneğin daha çok
bakıma ihtiyacı varsa, kazanç kaybını telafi edilebilmesi için, bir ödenek
verilebilir.

Yardım miktarının hesaplanması
Yardımın miktarı hesaplanacağı zaman, ailenin daha önceki kazançları esas
alınır.
Hesaplama, en son alınmış maaş miktarı temel alınarak hesaplanır. Ama
çocuğunuza devamlıevde bakıyorsanız, günlük bakım kurumları ve bunun gibi yerlere ulaşım ve
dolayısıyla yapılan diğer giderler ortadan kalkar.
Kazanç kaybının karşılanması için yapılan yardım, brüt olarak ödenen bir
yardım ödeneğidir. Bu, yapılan yardımdan vergi ve iş piyasası ödeneği
(arbejdsmarkedsbidrag) ödeneceği anlamına gelmektedir. Ama iş piyasası
emeklilik ek ödeneği' nin (ATP) ödenmesi için herhangi bir ek yardımda
bulunulmamaktadır.
Maaşa dahil olan ve birlikte verilen ek ödeneklerdeki kayıplarda, bu kazanç
kaybının telafi edilmesi yoluyla karşılanır. Buna karşın, amtlarda
olabilecek, örneğin kıdemden ötürü olacak maaş artışları ve emeklilik
düzenlemeleri için yapılan ödemeler, herhangi bir kayıbın
telafisi ya da karşılanması amacıyla bir ödeme yapılmaz. Eğer tatil yapmak
mümkün olamazsa, daha öncesinden tatil parası olarak biriktirilmiş olan
kesintileri almak mümkün değildir.
Çocuğun evde bakılmasının sona ermesi
Çocuğunuzun evde bakımı sona ererse, evde bakımının sona erme tarihinden
sonra kazanç kaybının karşılanabilmesi için, 3 ay daha bir yardım ödeneği
ödenebilir.
İş piyasasından uzun bir süre uzak kaldığınızdan dolayı, mesleğinizle ilgili
yetenek ve becerilerinizi kaybedebilirsiniz. Belediye gerekirse mesleğinizle
ilgili yetenek ve becerilerinizi, günün şartlarına uygun hale
getirebilmenize yardımcı olacak nitelikte bir rehabilitasyon veya en son
çare olarak sizin tamamen yeni bir eğitim alma teklifinde
bulunabilir.
İş piyasasından 3 yıldan fazla bir süre uzak kalmışşsanız, çocuğunuza evde
bakmanız sona erdikten sonra, bir işe geri dönemiyorsanız, işsizlik parası
alamazsınız.
Ebeveyn izni için verilen ödenek
Kazanç kaybınızın karşılanabilmesi için bir ödenek alıyorsanız ve aniden
işsiz kalmışsanız, işsizlik parası (arbejdsløshedsdagpenge) ya da sosyal
yardım parası (kontanthjælp) almaya hak kazanamamış olsanız bile, ebeveyn
izni ödeneği (forældreorlovsydelse) alabilirsiniz. Ama bu haktan
yararlanabilmeniz için, işsizlik döneminiz başlamadan önce, ebeveyn izni
için başvuru belgesini önceden vereceksiniz. ışe girdiğinizde, işi bırakma
konusunda haber verme yükümlülüğünüzle ilgili bir anlaşma yapmadıysanız,
işten çıkarıldığınız günün tarihinden en geç bir hafta sonra, ebeveyn izni
alma başvurunuzu yapacaksınız.
Bu konu ile ilgili olarak Sosyal Hizmet Yasa'nın 29. maddesine bakınız.

16-18 yaşındakilere refakat hizmeti

16 veya 17 yaşında iseniz ve özürlülüğünüz nedeni ile evinizin dışında
yanlız başına hareket edemiyorsanız, belediyeniz ev dışında yapacağınız bir
takım faaliyetler için ayda en fazla 15 saat için bir refakatçi hizmeti
teklifinde bulunabilir. Ama bundan yararlanabilmeniz için,
evinizde ikâmet etmelisiniz, ve anne/babanızın da, size böyle bir refakatçi
hizmeti verilmesini kabul etmiş olması gerekmektedir.
Refakatçinin nerede ve ne için size yardımcı olmasına, kendiniz karar
verirsiniz. Böyle bir refakatçiden, ev dışına çıkacağınızda, alışveriş
yapacağınızda ve ayrıca giriş çıkış koşullarının kötü olduğu yerlerde yardım
alabilirsiniz. Örneğin tuvalet gereksinmeleri, başkaları ile iletişim kurma
vb. konularda size yardımcı olabilmesinden yararlanabilirsiniz.
Bunların haricinde, eğer kriziniz tutarsa veya kötüleşirseniz, refakatçiniz
bu durumlara da dikkat edip, gerekirse yardım yapılmasını sağlayacaktır.
Refakatçiniz belediyece atanır ve istediğiniz zaman böyle bir refakatçinin
size gönderilmesinden emin olmak isterseniz, refakatçiniz için belediyeye
erkenden başvuruda bulunmanız sizin için faydalı olur. Refakat durumu ile
ilgili olan, hem kendinizin hem de refakatçinizin ulaşım giderlerini
kendiniz ödeyeceksiniz. Bunların haricinde
refakatçinizin sizinle birlikte olmasını istiyorsanız, örneğin sinema
biletini, yemeğini ve bunlara benzer giderlerini de ödeyeceksiniz.
Belediyeniz bazı durumlarda, refakatçinin ulaşım giderlerini, biletlerini ve
yemeği ile ilgili giderlerini, belirli sınırlar içersinde karşılayabilir.
Size bir refakatçi verilip verilmemesini ve
verildiği taktirde de, ayda kaç saat bu refakatçiden yararlanabileceğiniz
konusundaki kararı belediyeniz verecektir.
Refakatçi hizmeti, ruhsal bozuklukları olan kişilere veya sosyal içerikli
problemleri olan gençler için geçerli değildir.
Bu konu ile ilgili olarak Sosyal Hizmet Yasa'sının 31. maddesine
bakınız.

Bölüm 2


Yetişkinler için hizmet yardımları


Danışmanlık ve yol gösterme

Özürlü bir kişi olarak belediyenizden anonim bir şekilde ücretsiz
danışmanlık alma hakkına sahipsiniz. Bu danışmanlık ayrıca ailenizi ve
çevrenizde olan kişileri de kapsamaktadır. Belediyeniz size bu danışmanlık
hizmetini sunamıyorsa, amtdaki danışmanlık hizmetine havale edecektir.
Amtların ülke çapında özürlülüğün değişik alanları ile ilgili birtakım bilgi
merkezleri ve özel danışmanları vardır. Bu yerlere isterseniz siz de
doğrudan doğruya başvurabilirsiniz.

Kişisel yardım vb.

Kendi evinizde yardım alma
Özürlülüğünüzden dolayı kişisel yardım ve bakım veya gerekli olan pratik
işleriniz için, örneğin kişisel hijyen, ev temizliği ve alışveriş gibi
işlere, yardımcı ve destek olacak bir kişiye ihtiyacınız varsa, belediyeniz
size bir ev yardımcısı olanağının sunulmasını sağlayacaktır.
Normal olarak belediye, size bir ev yardımcısını belirleyip, evinize
gönderecektir. Sadece pratik işler için, örneğin ev temizliği, alışveriş vb.
görevler için yardıma ihtiyacınız varsa, ev yardımcısı olacak olan kişiyi
kendiniz seçebiliyorsunuz. Örneğin bu kişiler komşunuz, bir aile
bireyi veya bir arkadaşınız olabilir, ve ayrıca bu kişi, belediyenin
onayından sonra ihtiyacınız olan pratik işlerinizi yerine getirebilmek için
işe alınır.
Antrenman
Fiziksel veya psikolojik fonksiyon yeteneğiz korumanız için günlük kurumda
(daghjem) veya yaşlılar merkezinde (ældrecentre) veya örneğin bir fizik- ve
ergo uzmanıyla birlikte yeteneklerinizi koruma antrenmanı için yardım
alabilirsiniz. Bir kaza sonucu veya buna benzer durumlardan sonra, tekrar
sağlığınıza kavuşmanız için yapılan antrenman, normal
olarak tedaviye bağlı kalınarak, hastanede yapılmaktadır. Yeteneğinizi
koruma antrenmanı kapsamı içerisinde, diğer fonksiyonlarınıza zarar vermemek
için, belediye veya amtınız tarafından, bu antrenman ile ilgili diğer yardım
olanakları da sunulur.
Ailenin yükünü hafifletmek için yardım
Eş, ebeveyn veya ailenin başka bir bireyi iseniz ve evinizde özürlü bir
kişiye bakıyorsanız, yükünüzü hafiftletmek için eviniz dışında veya başka
bir kişi tarafından, evinizde yardım teklifi alma gereksinimi
duyabilirsiniz. Evinizde özürlü olan kişiye bakılacaksa, belediye bir
personel göndererek, özürlünün yakınlarına yardım etmesi ile olur. Ama
eviniz dışında olacaksa, gündüz-, gece- veya gündüz zamanında bakım
yapılmaktadır, örneğin huzur evinde veya bakım evinde (plejebolig) olur ki,
burada bakıma ihtiyacı olan özürlünün konaklaması sağlanır.
Ev işlerine yardımcı olacak personele vb. alanlara yapılacak ön ödemeler
için gereken nakit para yardımı
Belediyeniz, evinizde yardımcı olacak personeli, yeteneklerinizi koruma
antrenmanı veya evinizde-/eviniz dışında olan imkânları, örneğin bu günün
belirli vakitlerinde veya birlikte çalışma güçlüklerinden dolayı personel
eksikliği gibi durumlarda olabilir, gereken yardımı
sağlayamıyorsa, yapılacak olan masraflar için ön ödeme yapılabilir. Size
yardımcı olabilecek bir kişiyi kendiniz işe alıp, iş veren görevini siz
üstlenebilirsiniz. Bu da belediyeden alacağınız para yardımı vb.
yardımlarla olabilir. ışe isterseniz akrabanızdan, arkadaşlarınızdan, ev
servisi firmasından birisini alabilirsiniz veya özürlü olan kişi için
bakımlılığını üstlenebilen bir kursa katılabilirsiniz. Belediyeniz size
nakit para ödemesine rağmen, size gerekli olan yardımın sağlanması için
halen daha sorumludur.
Haftada 20 saat'den fazla ev yardımı için bir ev personeli alma hakkına
sahipseniz ve belediyenin vermiş olduğu personel yerine kendiniz bir kişi
bulup işe almışsanız yine de belediyenizden bu yardım için ödenek yapmaları
için başvuruda bulunabilirsiniz. Ama bundan yararlanabilmeniz için 67
yaşından küçük olup, önemli ve sürekli bir özürlülüğünüzün
olması gerekir. Çıkış noktası olarak siz kendiniz ödeneği ayarlamalısınız.
Bu demektir ki, kişinin maaşını, tatil parasını vb. giderlerini kendiniz
ödemelisiniz, ama maaş verilmede ve bunun gibi ödemelerde belediyenizden
yardım alabilirsiniz. Akrabanızdan birisi, bakım ve bunun gibi diğer
hizmetleri sunuyorsa, doğrudan doğruya bu kişiye ödeme yapılır. Ama belediye
hiçbir zaman akrabalarını böyle bir göreve zorlayamaz.
Kişi için gerekli olan özel yardımcılar
Özürlülüğünüzden dolayı günlük yaşamınızdaki fonksiyonlarda, bakım,
gözetleme altına alınma ve refakatçiye devamlı olarak ihtiyacınız varsa,
özel bir yardımcı kişiyi işe alabilmek için belediyenizden ödenek
alabilirsiniz. Ama buradaki şart ise, ihtiyacınız olan yardımın, servis
yasası'nın kararlar çerçevesi içerisindeki hizmetlerinin başka yollarla
karşılanamamasıdır. Örneğin ev yardımcı personeli, iş vb.. Ayrıca sizin,
örneğin dernek, iş ve bunun gibi yerlerde yüksek bir aktivite düzeyine sahip
olmakla böyle yoğun bir yardıma ihtiyacınız olduğunu gösterebilmelisiniz.
Ama yinede iş veren olarak yardımın düzenlemesi
örgütleyecek yetenekte olabilmelisiniz. Ama gerekirse yardımcılarınız için
yapılacak maaş, vergi ve bunun gibi hesaplamalarda belediyenizden yardım
alabilirsiniz.
Bu konuda yardıma ihtiyacınız varsa, çıkış noktası olarak işinizde
yardımcınızın size yardım etmekle yükümlülüğü yoktur. Ama bununla birlikte
meslek alanındaki özürlüler için geçerli olan tazminat kanununa göre
"kişisel yardım alma" ile ilgili başvuruda bulunabilirsiniz. Bunu,
iş ve işçi Bulma Kurumuna (arbejdsformidlingen) müracaat ederek
yapabilirsiniz. Ayrıca özürlüler için yapılan Özürlüler Eşitlik Merkezi
broşürüne bakınız: "Meslek ve özürlülük".
Yardım düzeniyle birlikte, bir de sosyal emeklilik parası alıyorsanız, bakım
veya sosyal yardım için aldığınız ek para için bir değerlendirme
yapılacaktır veya muhtemelen bakım yardımını karşılayan yardım düzeni
indirgenecektir. Yardım düzeni sakatlık yardımını etkilemeyecektir.
Sosyal pedagojik destek
Özürlülüğünüzden dolayı yardıma, bakıma, desteğe ve bununla birlikte
yeteneklerinizi geliştirmek için antrenmana ve yardıma ihtiyacı olan bu
kişilere belediye sosyal pedagojik yardım olanağını sağlayacaktır.
Sosyal pedagojik destek, geniş bir çapta değişik destek düzenlemelerinden
oluşmaktadır. Örneğin günlük fonksiyonları öğrenme ve geliştirme, kişisel
yeteneklerini geliştirme, kişisel yaşamını yürütebilme ve daha çok pratik
alanda destek ve bakıma yardımcı olma gibi.
Konutlama durumu nasıl olursa olsun yinede sosyal pedagojik yardım
verilmektedir, ama çoğunlukla konut olanağı ile birlikte bu teklif de
verilir.
Bu konu ile ilgili olarak Sosyal Servis Yasası'na bakınız: ev yardımı
71. madde, başkasına baktırma 72. madde, nakit para yardımı 76. madde,
kişisel yardım 77. madde, sosyal pedagojik yardım 73. madde.

Refakatçiler ve kontak görevlileri

Refakatçi düzenlemesi
18 ve 67 yaş arasında mısınız ve özürlülüğünüzden dolayı yanlız olarak
evinizden çıkamıyorsanız, ayda 15 saatlik bir refakatçiye hakkınız vardır.
Refakatçi'nin neye kullanılacağını siz kendiniz karar veriyorsunuz, örneğin
alışveriş, sinemaya gitme, akraba ziyareti, ormanda bir tura çıkma vb..
Refakatçinin görevi ise size refakat etmek, arabanızı kullanmak, butiklerde
istediğiniz malları bulmak, tuvalet ihtiyacınızı karşılamak için yardım
etmek vb..
Belediye özürlülük alanını iyi bilen refakatçiler sunabilmesi gerekir ve
öyle bir kişi olması gerekir ki, merakları aynı sizin gibi olsun.
Belediyenin uygulamış olduğu refakatçi düzenlemesi ile ilgili kurallara
dikkat etmelisiniz ve örneğin vaktinde başvuruda bulunmalısınız ki,
refakatçiye ihtiyacınız olduğunda size işi üstlenebilecek bir refakatçi
verilebilsin. Günün her vakti için bir refakatçi kullanmaya hakkınız vardır.
Son 6 ay içerisinde kullanmamış olduğunuz refakatçi saatlerini belediyenizle
anlaşarak biriktirebilirsiniz. Aynı ay içerisinde en fazla 90 saatlik bir
refakatçilik için istekte bulunabilirsiniz. 6 aydan sonra biriktirmiş
olduğunuz saatler zamanla iptal edilir.Refakatçiniz ve kendiniz için
yaptığınız ulaşım ve diğer masrafları kendiniz ödeyeceksiniz, örneğin
sinema, yemek yeme vb.. Faaliyet esnasında refakatçiye ihtiyacınız varsa ve
bu konuyla ilgili somut ve gerekli olan bir ödeme yapılması gerekiyorsa,
belediye refakatçinin masraflarını ödeyebilir.
Refakatçi düzenlemesi kişisel yardım alanlar için geçerli değildir. Ruh
hastası ve sosyal alanda fonksiyon azalması olan kişiler refakatçi
düzenlemesinden yararlanamazlar.
Çocuklar ve 18 yaşından küçük gençler ile ilgili bilgileri bu bölümün
15'inci sayfasında okuyabilirsiniz.
Yardımcı ve kontak görevlisi
Kör ve sağırsanız, belediyeniz size yardım edecek bir kişi teklifinde
bulunacaktır ki, o kişi size gelip konuşacak, hem çevrenizle ilgili
iletişiminizde sizin eliniz ayağınız hem de refakatçi görevlerini yerine
getirecek bir kişi olacaktır.
Ruh hastası olarak size destek- ve kılavuzluk edecek, refakatçilik görevini
üstlenecek ve çevrenizle ilgili iletişiminizde size yardımcı olacak bir kişi
teklif edilecektir.
Bu konu ile ilgili olarak Sosyal Servis Yasası'na bakınız: refakatçi
düzenlemesi 78. madde, kör ve sağır kişiler için iletişim kurabilmek için
bir kişi 79. madde, destek- ve ruh hastası olan kişiler için iletişim
kurabilmek için bir kişi 80. madde.

Özürlüler için özel ek giderler

Sürekli ve önemli özürlülüğünüzle ilgili yapılan bütün giderlerin
karşılanmasına hakkınız vardır. Giderler ilaveten yapılmış özel giderler
olacak ki, bir özürlülülüğünüz olmasaydı bu giderlerin yapılmasına gerek
duyulmamış olacaktı. İlaveten yapılan bu giderler, diyet beslenmesi, ilaç,
taşımacılık, giyim vb. giderler gibi olabilir. Özürlülüğünüz haricinde
mecbur yapılması gereken bazı giderlerin ödemesini siz kendiniz zaten
ödeyecektiniz. Yani sadece özürlülüğünüzden dolayı ortaya çıkan giderler
karşılanacaktır. Örneğin elde yapılmış bir çift özel ayakkabı aldığınızda
normal ayakkabıların ücreti neyse onu kendiniz ödeyeceksiniz. Belediye ise
normal ücretinin haricinde geri kalan ücreti karşılayacaktır.
Belediyeye ne zaman makbuzu gösterip belgelendirebilirseniz, yapmış
olduğunuz masraflar geri ödenir. Ama önceden belediye ile birlikte
masraflarınızı ödeyeceklerine dair bir sözleşme yapmayı unutmayın ki,
sonradan masraflarınızı karşılamayı kabul etsinler.
Sosyal emekliliği alıyorsanız, bu karara göre ilaveten yapmış olduğunuz
giderler karşılanmaz. Burada kişisel bir yardım düzenlemesi yapılmamışsa
tabii ki.
Kronik veya sürekli bir hastalıktan dolayı ilaveten yapmış olduğunuz
giderler size 18 yaşına kadar ödenmişse, yetişkin olarak tekrar ilaveten
yapılan bu giderlerin karşılanacağına dair hak sahibi olup olmadığınıza
dikkat ediniz. Ön emekli olarak ekonominiz çok kötü ise, özel durumlarda ek
harcamalar için yardım yapılma konusu ile ilgili aktif yasasının gereklerine
dayanarak yardım başvurusunda bulunabilirsiniz.
84. aktif sosyal politika ile ilgili kanun maddesine, 81. ve 82.
maddelere bakabilirsiniz.

Yardımcı araçlar ve konut döşemesi

Yardımcı araçlar
Sürekli özürlülüğünüz varsa, yardımcı araçlar için başvuruda
bulunabilirsiniz. Yardımcı bir araç alabilme hakkına sahip olabilmeniz için,
özürlülüğünüzü esaslı olarak hafifletmesi gerekir ki, günlük yaşamınızı daha
hafifletmiş veya bir işte işinizi uygulayabilmeniz için
o araca ihtiyacınız olmalı. Bu yardımcı araçlar örneğin şunlar olabilir;
protez, özel giyim kuşam araçları, tekerlekli sandalye, sürekli kullanılan
ilaç vb.. Yardımcı araçlar sosyal yardım ödeneği ile birlikte ya ödünç ya da
sizde kalması için verilir.
Ana kural olarak yardımcı araçların karşılanmasını belediye sağlıyor,
optikle ilgili görmeye yardımcı olacak araçları ile ilgili ise örneğin
gözlük, kontak lens vb. ayrıca kol- ve bacak protezleri, işitme cihazları ve
özel teknoloji aracılığıyla bilgi veren yardımcı araçlar, örneğin
özürlüler için bilgisayar programları vb. araçlar amt tarafından karşılanır.
Belediye ve amt size gerekli olan yardımcı araçları sağlayacak ve bu konuda
size yol gösterecektir.
Yardımcı araçların/satıcıların seçimi
Ana kural olarak yardımcı aracın hangi satıcıdan alınacağını belediye veya
amt karar vermektedir. Sizin yardımcı aracınız "kişiye özel" bir yardımcı
aracı ise, satıcıyı kendiniz seçebilirsiniz. Yardımcı aracı önceden kendiniz
satın alıp ve daha sonra belediyenizden paranızı alabilirsiniz. Bir
yardımcı araç almadan önce her zaman belediyenizin onayını almayı
unutmayınız. Belediyenin satıcısında olan satış fiyatları geçerli olup
aldığınız yardımcı aracının ücreti daha fazla tutmuşsa aradaki fark hiçbir
zaman size geri ödenmez.
Bir "kişiye özel" yardımcı araç: ortopedik ayakkabılar, kol- ve bacak
protezleri, diş protezleri, destekleyici korsalar, bandajlar ve bunun gibi.
Buna dahil olarak peruklar, göğüs protezleri, bir organa delik
açma/ağızlaştırma (stomihjælpemidler) yardımcı araçları ve sürekli olarak
görme bozukluğu olan veya ilaç- optik anlamında sürekli olarak görme
bozukluğu olan kişiler için verilen, vücut da taşınabilen görme cihazları.
Tamirat ve kullanma
Yardımcı aracın tamiratı için yapılan masraflar belediye tarafından
karşılanmaktadır, oysa aracın kullanılması ile ilgili giderleri, temizliği
ve bakımı karşılanmamaktadır. Ama bazı araçların çalışması için bazı
parçalarına yardım yapılmaktadır, bunlar örneğin işitme cihazı
için piller, elektrikle çalışan tekerlekli sandalye'ye pil ve yılda bir kere
tekerlekli sandalye için değiştirilen tekerlek ve borular gibi. Bir yıl
içinde tekerleklerin ve iç lastiklerin ilk değişimini kendiniz
ödeyeceksiniz.
Tüketim eşyaları
Tüketim eşya alınmasında, özürlülüğünüze esaslı olarak yardımcı oluyorsa ve
günlük yaşamınızı daha çok hafifletiyorsa veya tüketim eşyası işinizi
uygulayabilmeniz için şart ise, yardım alabilirsiniz. Tüketim eşyaları
denince örneğin ev idaresi için aletler, mutfak makineleri, çamaşır
makinesi, kurutma makinesi ve diğer beyaz eşyalarıdır. Bunlar özellikle
özürlüler için yapılmamış olsa bile, yinede günlük yaşamınızdaki bazı
görevleri yerine getirmenize yardımcı olurlar. Normal ev eşyaları için
yardım yapılmaz, bunlar örneğin masalar, sandalyeler, yataklar, telefonlar,
televizyon aletleri vb. eşyalar gibi.
Belediye tüketim eşyalarının alımı için yardım yapar. Bu tüketim eşyası
teknolojik iletişim aracı ise amt tarafından karşılanır.
Tüketim eşyası yardımı için başvuruda bulunduğunuzda, eşyaların toplam
fiyatı 500 kr.'nun üzerinde olacaktır. Standart olarak normal bir eşya için
yardım %50 oranında yapılmaktadır. Çünkü özürlü olmasan da bu eşyalardan
yararlanabileceksin. Tüketim eşyası sadece bir yardımcı araç olarak
kullanıyorsa, bunun dışında size gerekli olan eşyanın yerini tutamayacaksa
ve ürünün avantajlarından faydalanma imkânınız yoksa, belediye satın
aldığınız tüketim eşyasının tüm giderini ödeyecektir.
Tüketim eşyası özel olarak dayanıp döşenecekse veya özürlülükten dolayı
kaliteli olması gerekiyorsa ve satın alma ücreti bu nedenlerden dolayı daha
fazla olursa, belediye fazladan yapılan giderleri öder. Bu örneğin özel
olarak mutfağa yerleştirilen mutfak makinesi ve bunun gibi eşyalar olur.
Tamir ve kullanma
Ana kural olarak tüketim eşyasının değiştirilmesi ya da tamiratı, buna dahil
olarak temizliği ve bakımı için yardım yapılmaz. Tüketim eşyası sadece
yardımcı araç olarak kullanılıyorsa veya özel yapılmışsa ya da kaliteli ise,
tamiratı vb. şeyler için özel kurallar geçerlidir. Bu konu hakkında
belediyenizden daha detaylı bir bilgi alabilirsiniz.
Konut döşemesi
Sürekli olarak fonksiyon yeteneğiniz çalışmadığından, konutun döşemesinde
özel bir ihtiyacınız varsa, belediyeniz evinizdeki konut döşemesine yardımcı
olacaktır. Konut döşemesi örneğin parmaklık, tutamak, rampa, özel tuvalet
yerleşimi ve bunun gibi yardımcı eşyalardan ibarettir.
Ekonomik durumunuza bağlı kalmadan bu yardım yapılır. Yapılan konut döşemesi
evinizin satış ücretini arttırırsa, yapılan yardım ücreti eviniz satıldığı
günde, taksitle ödeme düzeni uygulamadan faizsiz bir şekilde belediyenize
geri ödeyeceksinizdir.
Konut değiştirme
Özürlülüğünüzden dolayı eviniz sizi tatmin edecek bir şekilde döşenemiyorsa,
belediyeniz size başka bir ev bulmanız için yardımcı olabilir. Yardım
ödeneği, örneğin yüksek ev kirasına ve konut giderlerine veya konut
depozitosuna da kullanılabilinir.Önceki evden sağlanılan kazanç verilen
yardımla denkleştirilir.
Sosyal emeklilik alıyorsanız, emeklilik yasasın'daki kişisel yardım
kurallarından yararlanarak konut değiştirme ile ilgili yardımı
alabilirsiniz. Erken emeklilik bölümünde yazılı olanla
karşılaştırabilirsiniz.
Bu konu ile ilgili olarak Sosyal Servis Yasası'na bakınız: yardımcı araçlar
97. madde, tüketim eşyaları 98. madde, konut için döşeme ve satın
alınacaklar 102. madde.

Ulaşım


Taşımacılık düzenlemeleri

Özürlülüğünüzden dolayı kamu vasıtalarını kullanma imkânınız yoksa, bireysel
taşımacılık hizmeti veya ulaşım giderleri için para yardımı alma olanağına
sahipsiniz.
Hareket güçlülüğünden dolayı yürüyemiyorsanız ve bunun için yardımcı araçlar
kullanıyorsanız, size bireysel bir taşımacılık düzenlemesi hizmeti
verilebilir. Bir bireysel taşımacılık düzenlemesi, ulaşımınız için bir taşıt
gerektiğinde size bu olanağı sağlar. Kullanmış olduğunuz taşımacılık normal
otobüs ve tren ücretinin üzerine çıkmamalıdır. Çoğu
amtlarda yılda en fazla 104 defalık tur hizmeti alabilirsiniz. Bireysel bir
taşımacılık düzenlemesinden yararlanabilmek için belediyenizdeki veya
amtınızdaki trafik kurumuna başvurabilirsiniz.
Yardım alma imkânına sahipsiniz, bu yardımı otobüs veya tren gibi taşıtların
yerine taksi giderlerine kullanabilirsiniz. Belediye size gerekli olan
yardım alanında bir değerlendirme yapıp, ne kadar yardım alabileceğinizi
kararlaştıracaktır. Ödenek alabilmenizin koşulu bireysel taşımacılık
hizmetinden faydalanamıyor olmanızdır. Ama bir bireysel taşımacılık
düzenlemesine ek olarak yardım ödeneği verilebilir.
Bu konu ile ilgili olarak Sosyal Hizmet Yasa'sının 103. madde, başkent
çevresinde kolektif trafiği ile ilgili 1. maddesinin 2. benti, başkent
çevresi dışında yerel ve kolektif ulaşım ile ilgili yasa 1. maddesinin 2.
benti.

Özürlü arabası

Özürlülüğünüz var ise ve bu nedenden dolayı büyük bir ölçüde arabasız bir
yere gidemiyorsanız, bir araba almak için size yardım imkânı sağlanır.
Amtınız belediyenin önerisi üzerine böyle bir karara varır. Her gün
ulaşımınız için bir gereksiniminiz olacaktır, bu ya geçiminizi sağlamak için
gelirinize katkıda bulunacak bir işe gidip gelmek için veya gelecekteki iş
ve gelir imkânlarınızı sağlama amacına yönelik bir eğitim alma durumunda
olabilir. isterseniz bir özürlü arabası da alabilirsiniz, o araba sizin
özürlülüğünüzü biraz önleyebiliyorsa ve bu şekilde günlük yaşamınızı az da
olsa hafifletebiliyorsa. Özürlü arabasına yardım alabilmeniz için belirli
bir özürlülüğünüz olması gerekmez ve arabayı kendiniz kullanmanız için bir
koşul yoktur.
Ulaşım ihtiyacınıza uygun bir şekilde diğer yönlerle telafi
edilebiliniyorsa, örneğin kamu vasıtalarını kullanabilirseniz, amt
tarafından sağlanılan bireysel taşımacılık düzenlemesinden
yararlanabilirseniz veya taksiye binmek için yardım alabilirseniz, özürlü
arabası almaya hak sahibi olamıyorsunuz. Eğitim ve öğretim alıyorsanız,
birçok durumlarda Eğitim Bakanlığı'nın kurallarına göre ulaşım için yardım
alabilirsiniz.
Araba satın alımı ve değiştirilmesi
Yardım alma hakkına sahipseniz, sizin için hangi arabaya ihtiyacınız olduğu
kararlaştırılır ve buna bağlı olarak hangi yardımı alacağınız belirlenir.
Normal araba
Taşıt ihtiyacınız normal bir araba ile telafi edilebiliniyorsa, 1 Ocak 2001
tarihinden itibaren fabrikadan yeni çıkmış bir araba için 125.000. kr'na
kadar bir ödünç para alabilirsiniz. Hangi arabayı alınacağınızı kendiniz
seçebilirsiniz ve pahalı bir araba seçerseniz geri kalan miktarı bunun
üzerine tamamlayabilirsiniz. Ama şuna dikkat etmelisiniz ki, araba için geri
kalan miktarı kendiniz tamamlamış olsanız bile arabanın satış ücretini
kendiniz karar veremiyorsunuz. Buna bilhassa dikkat etmelisiniz ki,
özürlülüğünüz daha kötüye giderse ve bu nedenden dolayı bir dahaki arabanız
belki normal bir arabadan daha büyük olması
gerekir.
125.000 kr'luk bir borç faizsizdir ve sadece bir bölümü geri ödenecektir.
Yıllık geliriniz 1 Ocak 2001 tarihinden sonra 149.000. kr.'dan aşağı ise,
aldığınız borcun yarısını 6 yıl içerisinde geri ödeyeceksiniz yoksa geri
ödeyeceğiniz borç daha yüksek olur. Borcun geri
kalan kısmı aynı zaman içerisinde kapatılacaktır.
Büyük bir araba
Özürlülüğünüz belirli büyüklükteki bir araba olmasını gerektiriyorsa, daha
pahalı bir arabaya yardım alabilirsiniz. Bu örneğin şu olabilir, arabaya
girme ve çıkmada ya da gerekli olan yardımcı araçların gereksiniminde daha
geniş bir yere ihtiyacınızın olması gibi. Bu böyle ise, belirli bir arabanın
alımında yardım alırsınız ve istediğiniz arabayı kendiniz seçemezsiniz,
aradaki farkı ödemek isteseniz bile.
Bir arabanın ne kadar pahalı olacağı ve ne kadar yardım yapılacağına dair
bir sınır koyulmamıştır. En önemlisi, bir arabanın en ucuzu ve size en
uygunu olmasıdır. Size faizsiz- ve taksitsiz bir borç verilecektir ki,
arabanın alış fiyatı 125.000. kr.'nu geçerse geri kalan farklılığı
ödeyebilesiniz. Borcunuz 6 yıl da kapatılacaktır.
Arabanın değiştirilmesi
En erken 6 yıl sonra arabanızı değiştirebilmek için tekrar yardım
alabilirsiniz. Özürlülüğünüzde bir değişme oluşursa ve bu nedenden dolayı
aldığınız araba artık size uygun değilse, 6 yıl geçmeden önce de arabanızı
değiştirebilmek için size yardım yapılır. Arabanız tümden tahrip olmuşsa
veya Motorlu Araçlar Muayene istasyonu arabanızın değiştirilmesi için rapor
vermişse, arabanızı daha önceden de değiştirebilirsiniz.
Arabanın değiştirilmesinde eski arabanın satış değerinden elde edilen
gelirin tümü yeni bir araba almak veya size verilen borcu indirebilmeye
kullanılacaktır.
Çocuklar için araba
18 yaşından küçük olan bir kişiye özürlü arabası verilebilir. Bu durumda
çocuğa verilir. Çocuk, arabanın sahibi olarak gözükür ve borcun geri
ödenmesi için çocuğun gelirine bakılır. Çocuğundan ailesinden ve onun için
şoförlük yapacak olan bir kişinin ehliyet saatleri için yardım yapılır. Aile
içerisinde başka bir bireyin ehliyeti olmuş olsa bile, şoförlük yapacak
kişinin ehliyet almasına mâni değildir.
Arabanızın özel döşenmesi için gereken yardım
Arabanızın özel döşenmesi için gereksiniminiz varsa, örneğin kaldıraç, özel
tutamak, kemerler vb. veya bir araba kullanabilmeniz için gereksinimleriniz
varsa, bunun gibi giderlere de yardım yapılır. Arabayı kullanabilmek için
otomatik bir vites gerekiyorsa, alacağınız arabanın otomatik vitesi için
17.400 kr'luk bir yardım bir yardım yapılıyor. Bu yardım gelir durumunuza
bakmadan yapılır. Bu, ödenek olarak yapılır ve geri ödenmesi gerekmez.
Arabanın sizin adınıza veya ailenizden birisinin adına kayıt olmuş olması
şarttır. Buna karşılık arabanın satın alımında yardım almış olması veya
arabanın sahibinin özürlü araba yardımı alabilme koşulu burada aranmıyor.
Diğer yardımlar
Ayrıca sürücülük eğitiminin ödenmesine ve bununla birlikte ehliyetin
yenilenmesinde veya ehliyet alabilmek için bir doktor raporunun alınmasında
yardımcı olunur. Taşıtın yurt dışından edinilmesi halinde ithal vergisinin
ödenmesine yardımcı olunur, üstelik taşıt vergisi, kayıt vergisi ve yakıt
vergisinden muaf tutulur ya da azaltılabilir. Bu yardımdan yararlanabilmek
için araba yardımı alabilme koşullarını yerine getireceksiniz.
Park etme kartı
Bunun haricinde, normalden daha iyi koşullarda, örneğin daha uzun süreli,
park edebilmek için park etme kartı için başvurabilirsiniz. Bir park etme
kartı alabilmek için araba edinme yardımına hak kazanmış veya kişisel bir
taşınma düzenlemesine dahil olmanız gerekir.
Başvurunuzu DSI, Kløverprisvej 10B, 2650 Hvidovre'ye yapacaksınız.
Bu konu ile ilgili olarak Sosyal Servis Yasa'sının 99 maddesine bakınız.

Bölüm 4


Konut ve günlük yaşamda zamanınızı geçirebilmek için yer teklifi


Konut olanağı

Evinizin döşemesi için özürlülüğünüz göz önüne alınarak bir konut
bulabilmeniz için yardım alma imkânına sahipsiniz. Servis Yasa' sının
kurallarına göre, nerede ikâmet ederseniz edin size gereken yardım
yapılacaktır. Bu yardım biçimi örneğin ev işlerine yardım, koruma altına
alma düzenlemesi, yardımcı araçlar ve bunun gibi olur.
Genel konut
Fiziksel özürlü olan kişi için kolayca kullanabileceği bir döşeme yapılmış,
bir genel konut olan yaşlılar evini tutma imkânına sahipsiniz. Bu evde,
gerekirse yardım çağırma imkânına da sahip olursunuz. Konut, toplu konut
olarak müşterek lokalleri olan veya müstakil bir konut
olarak da döşemesi yapılabilir. Bir yaşlılar evinin size verilebilmesi için
özürlülüğünüzden dolayı böyle bir konuta ihtiyacınız olması şarttır.
Genel konut olan yaşlı evleri kiracılar Yasa' sının kapsamı içerisindedir,
burada kime yaşlılar evi verileceğine, ne kadar ev kirası ödeneceğine ve ne
zaman evden çıkarılması gerektiği ile ilgili kurallar vardır. Belediye ve
amt bu konutların nerede olduğunu ve böyle bir konuta nasıl
başvurabileceğinize dair bilgi verebilir.
Amt konut olanakları
Özürlülüğünüzden dolayı günlük yaşamınızdaki normal işlerinizi
yürütebilmeniz için yardıma çok ihtiyacınız olursa veya kişisel yardım ve
bakımınız ya da tedaviniz için yardım gerekiyorsa ve gerekli olan yardımı
başka bir evde, örneğin normal bir konut da alamıyorsanız, amtdaki konut
bulma listesine yazılma imkânınız vardır.
Ev kirasını ve konutla ilgili olan, örneğin bir yemek düzenlemesine dahil
olmanız gibi diğer giderleri kendiniz ödemelisiniz. Size en yüksek veya orta
dereceden erken emikliliği verilmişse, 1 Ocak 2001 tarihinden itibaren ev
kirası haricinde hizmet ücreti de ödeyeceksiniz. En yüksek dereceden erken
emekliliği alıyorsanız ayda 1.385 kr., orta dereceden alıyorsanız ayda 691
kr. ödeyeceksiniz.
şayet özürlülüğünüzden dolayı faaliyetlere katılmada fazladan giderleriniz
olursa, hizmet için yaptığınız ödeme indirilebilir.
Bir amt konutunda oturursanız, erken emeklilik ödeneğinize ilaveten sosyal
yardım veya bakım ödeneği alamazsınız.
Amt konutları Kiracılar Yasa' sına dahil değildir.
Taşınma
Amt konutunda kiracı olarak oturuyorsanız, başka bir yerde oturmak istiyor
ve konut bulduysanız, tabii ki, her zaman taşınma imkânınız vardır. Ama bazı
durumlarda oturduğunuz konut düzeyinde, başka bir amtta bu amt sakinlerinin
oturdukları konutlar gibi bir konut alabilme hakkına sahip olabilirsiniz.
Örneğin ailenizle yakın ilişkinizi korumak için veya sizin gibi aynı dinden
olan insanlarla oturmak isteminiz söz konusu ise.
Oturulacak bir konutun denenmesi
Kendi başınıza oturmayı veya hangi tür bir konutun size gerektiğini öğrenmek
istiyorsanız, konut olanaklarından yararlanarak geçici bir konut alma
imkânına sahipsiniz. Evdeki ailenizin yükünü hafifletebilmek için geçici bir
konutta kalabilirsiniz.
Geçici bir konut olanaklarındın ne kadar bir süre yararlanabileceğinize dair
belli bir sınırlama yoktur. Kiranızı ödeyeceksiniz, ama hizmet ücretini
geçici bir süre için bu konut da kalacağınız için vermeyeceksiniz.
Hem belediye hem de amt geçici bir konutta kalma başvurunuzu kabul edebilir.
Bu konu ile ilgili olarak Sosyal Hizmet Yasa'sının 91-96'ıncı maddeleri ve
kamusal konutlarla birlikte yardım yapılan özel kooperatif konutları ile
ilgili ve bununla ilgili kanunlar, 5'inci madde.
Günlük olanaklar.

Normal, esnek veya korumalı bir işte çalışamıyorsanız, bir Günlük Bakım
Merkezinde veya Günlük Bakım yerinde korumalı iş veya aktivitelere
katılabilirsiniz.
Korunma altına alınmış atölye
Korunma altına alınmış atölyelerde örneğin hafif üretim işi yapılmaktadır.
Burada yaptığınız iş için size mümkün olduğu kadar ücret verilir. Yaptığınız
iş miktarından ne kadar maaş alacağınız tam olarak hesaplanamıyorsa, iş
yerinde toplu sözleşme ile ilgili ücretten en az %
5 olarak hesaplanıp size bir iş yardım ödeneği verilir.
Korunma altına alınmış atölye'ye 10 km.'den fazla bir ulaşımınız varsa, 10
km.'den sonraki km.'lere harcadığınız günlük giderleri geri alabilirsiniz.
Korunma altına alınmış atölye'ye girebilmek için belediyeniz amta başvuruda
bulunacak. Bu korunma altına alınmış atölye olanağından yararlanabilmek için
65 yaşından küçük olmalısınız. Ama 1 Haziran 1999 tarihinden önce 60 yaşına
girmişseniz, 67 yaşına kadar bu tekliften yararlanma imkânına sahip
olursunuz.
Günlük Bakım Merkezi, Günlük Bakım Yeri ve Kulüp
Korunma altına alınmış bir uğraşa özürlülüğünüzden dolayı katılamıyorsanız,
bir günlük bakım merkezi, günlük bakım yeri veya kulübüne girme olanağından
yararlanabilirsiniz.
Buralardaki aktivitelerin amacı günlük yaşam koşullarınızı ve yeteneklerinizi
geliştirmedir.
Günlük bakım merkezinde size ücret ödenmez, buna karşılık malzemeler ve
turlarla ilgili giderleri sizden tahsil edebilir.
Bir günlük bakım merkezine vb. yerlere gidiyorsanız, günlük ulaşımınızla
ilgili giderler size geri ödenir.
Bu konu ile ilgili olarak Sosyal Hizmet Yasa'sının 87-90. maddelerine
bakınız.

Bölüm 5


- Bakım


Eğitim ve çalışma yeteneğinin başka yollarla geliştirilmesi için verilen
destekler

Çalışma yeteneğiniz kısıtlı ise ve diğer imkânlardan yararlanarak yardım
alamıyorsanız, örneğin SU (devletin öğrencilere vermiş olduğu öğrenci
yardımı) sizin geçiminizi sağlayacak kadar yeterli değilse, bir iş sahibi
olmak ve o işi elinizde tutma gibi imkânlarınızı arttırabilmek için yardım
alabilirsiniz. Buna rehabilitasyon denir ve şunlardan ibarettir, eğitim
alma, bir iş yerinde işe alıştırma veya serbest meslek sahibi olabilmek için
yardım alma. Belediyeniz rehabilitasyona yardım alıp alamayacağınıza karar
verir.
Rehabilitasyon öyle planlanmalıdır ki, gelecekte hangi işleri yapmak
istediğiniz göz önünde bulundurulmalıdır. Buradaki amaç sizin iş piyasasında
kendinizi bir işe kalifiyeleştirmektir. Bu ya doğal biçimde veya özel
şartlar altında, örneğin maaş avansı ile maaşınıza yardım ödeneği verilen
esnek iş veya çalışmada güçlülüğü olan kişilere korumalı
iş olur.
Rehabilitasyon bir veya birçok faaliyetlerden oluşabilir:
* iş denemesi
* işe alıştırma veya eğitme
* gerekli olan hazırlayıcı eğitim ve öğretim verme
* kurslar ve projeler
* eğitim ve öğretim
Ön rehabilitasyon ve meslek planı
Sizin için hangi yardımın uygun olduğunu kararlaştırabilmek için ilk önce iş
yeteneğinizin düzeyini belirlemek önemli olabilir. Karar, örneğin bir iş
denemesine tabii tutularak veya HF-kursunu takip ederek verilir. Karara
bağlanılacak bu süreye ön rehabilitasyon adı verilir.
İş alanınla ilgili rehabilitasyondan bir sonuç alınmışsa, belediyeniz
sizinle birlikte bir iş planı yapmak zorundadır. İş planında,
rehabilitasyonun amacı ile ilgili içerik belirtilecektir. Bu faaliyetler
rehabilitasyon zamanı içerisinde olacaktır.
Yardım biçimleri
Rehabilitasyon altında iken şu ekonomik yardımları alabilirsiniz:
* rehabilitasyon yardımı
* tam veya kısmi maaş yardımı
* özel işyeri kurmaya yardım
* bir eğitimi sonucu veya özürlülükten doğan ekonomik giderlere yardım
Rehabilitasyon yardımı
Tam olarak kesinleşen iş planınız uygulanmaya konulduğunda rehabilitasyon
yardımı alabilirsiniz. 25 yaşında veya onun üzerinde olan kişiler, 1 Ocak
2001 tarihinden itibaren aylık olarak 12.740. kr. rehabilitasyon yardımı
alabilir. 25 yaşından küçüklere ise sadece yardımın yarısı ödenir, yani
aylık olarak 6.370. kr.. Bu paranın vergisi ödenecek, ancak iş piyasası
pirimi (arbejdsmarkedsbidrag) ödenmez.
Evinizde çocukların geçimini sağlıyorsanız veya daha önceden hastalık
parasının en yüksek derecesine maaşlı bir işte çalışarak hak sahibi
olduysanız, 25 yaşından küçük olsanız bile12.740. kr'luk tam yardım alma
hakkına sahipsiniz. Özürlülüğünüzden veya bir çocuk için nafaka
ödediğinizden dolayı evinize yaptığınız giderler çok ise, almış olduğunuz
yarım yardımın üstü tamamlanır.
Pratik, öğrencilik, stajyer veya işe alıştırma süresi içerisinde maaş
alıyorsanız, rehabilitasyon yardımından çekilir.
Sigortalardan veya emeklilik düzenlemesinden alınan gelirler şimdiye kadar
işten almış olduğunuz maaşı geçiyorsa rehabilitasyon yardımından çekilir.
Paranın bütün miktarı bir seferinde tazminat veya sigortadan ödenmişse,
rehabilitasyon yardımından kesilmez.
İş planında yazılı olmayan, iş yerinizden yıllık en fazla 12.000. kr' luk
bir gelire sahip olabilirsiniz. Bu gelir rehabilitasyon yardımından
çekilmez.
Tam veya yarım maaş yardımı
Eğitim ve öğretim alma yaşının üzerindeyseniz veya daha önceden iş
piyasasına bağlı olmuşsanız ya da bir eşinize veya çocuğunuza nafaka verme
yükümlülüğünüz varsa, bir özel veya kamu iş vereni tarafından işe
alıştırılıyorsanız, tam veya yarım maaş yardımı alabilirsiniz.
Tam veya yarım maaş yardımıyla işe alıştırma çalışması yapıyorsanız, size
toplu sözleşmeyle ilgili en düşük maaş ödenir. Çalışma şartlarınız normal
kuralları izler ve belediye iş gücünüze ve yeteneği düzeyine bağlık olarak
işvereninize ödenek verir.
Serbest meslek sahibi olabilmeniz için yardım
Rehabilitasyonunuz kendi iş yerinizi kurmak için veriliyorsa, geçiminize
yardım yapılır. Buna dahil olarak iş yerinizde kullanılacak eşyalar için de
ön avans veya faizsiz borç verilir. Serbest meslek sahibi olmak isteyen
için, bir iş yeri üzerine düzenli bir plan yapılacaktır.
Diğer giderler için yardım
Rehabilitasyon alma hakkına sahipseniz, eğitiminiz ile ilgili gerekli olan
giderlere veya özürlülüğünüzden dolayı ortaya çıkan giderlere yardım
alabilirsiniz. Bu yardımı hem ön rehabilitasyonda hem de meslek planlama
düzenlemesinde alabilirsiniz. Bir eğitim alma süresi
içerisindeyseniz ve rehabilitasyon alma şartlarını yerine getiriyorsanız
yardım alabilirsiniz. Her ne kadar SU (devletin öğrencilere vermiş olduğu
öğrenci yardımı) alarak eğitimine devam ediyorsan da bu rehabilitasyon
yardımını alabilirsiniz.
Bu yardım, örneğin ulaşım giderlerine ve kabul edilmiş ders listesinde
yazılı olan kitaplara veya buna benzer alanlara yapılır. Özel yardımcı
araçlara da yardım yapılır, örneğin aletlere veya özürlülüğünüzden dolayı
bir sekretere ihtiyacınız varsa ona.
Ayrıca 18'inci bölümde yardımcı araçlarla ilgili yazıyı okuyunuz ve
Özürlüler için Eşit Muamele Yapılması Merkezi (Center for Ligebehandling af
Handicappede) ile ilgili broşüre bakınız, "Meslek ve Özürlülülük".
Bu konu ile ilgili olarak Aktif Sosyal Yasa' sına bakınız:
Rehabilitasyon 44-67. maddeler, rehabilitasyon yardımı 51-59. maddeler,
yarım veya tam maaş yardımı 60-62. maddeler, serbest meslek sahibi
olabilmeniz için yardım 65. paragraf, diğer gider için yardım 63. madde.

Erken emeklilik

İş gücünüzü özürlülüğünüzden dolayı sürekli olarak kaybetmişseniz, erken
emekli olma imkânınız vardır. Erken emekli olma şartı ise, iş gücünüzün
tedaviyle, rehabilitasyon ve bunun gibi durumlarda iyileştirilememesidir.
Rehabilitasyon, eğitim ve iş gücünün diğer
yöntemlerle işe alıştırma yardımları ile ilgili bölümlerde anlatıldı.
Erken emekli olup olamayacağınız ve hangi tür erken emeklisi olacağınızla
ilgili kararı belediyeniz verir. Dosyanızda yazılı olan bilgilerden hareket
edilerek bir değerlendirme yapılır, buna dahil olarak sağlığınızla ilgili
bilgiler, iş piyasasına olan bağlılığınız, ikâmetiniz, gelir seviyeniz,
eğitim seviyeniz, yaşınız vb..
Erken emeklilik şekilleri
Erken emekliliğin 3 değişik biçimi vardır:
* en yüksek dereceden erken emeklilik
* orta dereceden erken emeklilik
* genel veya yükseltilmiş genel erken emeklilik
Erken emekliliğe başvurduğunuzda, sizin hangi dereceden erken emekliliğe
ayrılacağınız, iş yeteneğinize ve yaşınıza bakılarak karar verilir. Ne
zamanki kamu emekliliğine hak kazanırsanız, erken emekliliğiniz iptal
edilir. 1 Temmuz 1999 tarihinden önce 60 yaşını tamamlarsanız,
67-yaşındakiler gibi kamu emeklisi olma hakkına sahipsinizdir. 1 Temmuz 1999
tarihinden veya daha sonra 60 yaşını tamamlarsanız, 65 yaşını doldurduktan
sonra kamu emekliliğine hak kazanıyorsanız. Bu yazının 27'inci sayfasındaki
şema geçiş süresi düzenlemeleri ile ilgili bilgileri göstermektedir.
En yüksek dereceden emeklilik
18 ve 60 yaş arasında iseniz ve özürlülüğünüz her tür işte çalışma
yeteneğinizi azaltmışsa, en yüksek dereceden emekli olma hakkına sahip
olursunuz.
Orta dereceden erken emeklilik hakkı
18 ve 60 yaş arasında iseniz ve özürlülüğünüzden dolayı iş gücünüzde
yaklaşık 2/3 oranında bir azalma olursa, orta dereceden erken emekli olma
hakkına sahip olursunuz.
Genel erken emeklilik
İş gücünüzü özürlülüğünüzden dolayı yarısından fazla kaybetmişseniz veya
sürekli olarak geçiminiz başkası tarafından karşılanması gerekiyorsa ve bunu
yerine getiremiyorsanız, genel erken emeklilik hakkına sahip olursunuz.
Bunun haricinde, 50 yaşını tamamlamışsanız ve emekli olmak istiyorsanız,
sosyal ve sağlık durumunuzdan hareket ederek, genel emeklilik hakkına sahip
olabilirsiniz.
60 yaşını doldurmadan önce davanız başlatılırsa, genel emekliliğiniz
yükseltilir.
Emeklilik bedelleri
Bir erken emekliliği birçok değişik ödenekten oluşur. Aşağıdaki şema 1 Ocak
2001 tarihinden itibaren geçerli olup, yol gösterici tarifeler yazılıdır.
* işaretinde olan miktarlar vergiye tabiidir.


En yüksek dereceden erken emeklilik
Orta dereceden erken emeklilik
Yükseltilen norm. erken emeklilik
Genel erken emeklilik

Temel ödenek*
4.262 kr./aylık
4.262 kr./aylık
4.262 kr./aylık
4.262 kr./aylık

Emekliliğe ek ödenek*
1.938 kr./aylık
1.938 kr./aylık
1.938 kr./aylık
1.938 kr./aylık

Erken ödenen ödenek
-
-
1.084 kr./aylık
-

Sakatlık ödeneği
2.073 kr./aylık
2.073 kr./aylık
-
-

İş yeteneğini yitirme ödeneği*
2.862 kr./aylık
-
-
-
Aşağıda yazılı olan konulara dikkat etmelisiniz:
* Eşiniz de aynı ödeneği alıyorsa, sakatlık ödeneği ve iş yeteneğinin
kaybolması ödeneği daha azdır.
* Yalnız iseniz, emekliliğe ek ödenek iki katından biraz daha fazladır.
* Temel ödenek ve emekliliğe ek ödenek gelirinize bakılarak hesaplanır.
Emekliliğe ek ödenek eşinizin veya birlikte yaşadığınız dostunuzun gelirine
göre de düzenlenir. Ama, birlikte yaşadığınız kişinin geliri, birlikte
yaşamaya başlama tarihi 1 Mart 1999 tarihinden
itibaren olursa veya erken emekliliğinizi 1 Mart 1999 tarihinden itibaren
alırsanız, ancak etkili olur.
* 1 Temmuz 1999 tarihinde veya daha sonra 60 yaşını tamamlamışsanız ve size
1 Ocak 2002 tarihinden önce erken veya sakatlık emeklilik hakkını
tanıdıysalar, 67 yaşına girene kadar erken ödenen, sakatlık veya iş
yeteneğinin kaybolması ödeneğini korumanız mümkün.
(Geçiş süresi düzenlemesi)
Sakatlık ödeneği
En yüksek veya orta dereceden erken emekliliğe hak kazanmışsanız, fakat
halen bir işte çalışıyorsanız ve bu nedenden dolayı emeklilik alamıyorsanız,
sakatlık ödeneğine başvurabilirsiniz. IY (sakatlık ödeneği) olarak da
adlandırılır. işsizlik parası veya bir eğitim
alıyorsanız, IY (sakatlık ödeneği) alma imkânına sahipsiniz. 18 yaşından
büyük olmalısınız, ama henüz kamu emekliliğine hak kazanmamış olacaksınız.
Geniş çapta ciddi bir işitme özürlülüğünüz varsa, IY (sakatlık ödeneği)
alabilirsiniz, her ne kadar erken emekliliğe hak kazanmamış olsanız ve bir
işiniz olsa bile. Ama IY (sakatlık ödeneği) bir erken emeklilikle birlikte
hiçbir zaman ödenmez.
IY (sakatlık ödeneği) 1 Ocak 2001 tarihinden itibaren aylık ve vergiden muaf
olarak 2.086 kr. olarak ödenen bir yardımdır. Eşiniz sakatlık veya IY
(sakatlık ödeneği) alıyorsa, IY'niz (sakatlık ödeneği) aylık olarak 1.694
kr.'na indirilir.
Ek yardım
Erken emekliliğiniz veya IY'niz (sakatlık ödeneği) için ek yardım alma
imkânınız vardır.
Dört çeşit ek yardım vardır:
* sosyal yardım eki
* bakım yardım eki
* sağlık yardım eki
* bireysel yardım eki
Sosyal yardım eki
Günlük yaşamınızda yapılacak olan görevleri uygulayabilmeniz için
başkalarının yardımına sık sık ihtiyaç duyuyorsanız, örneğin yemek yapmada,
tuvalet ziyaretinde vb. sosyal yardım eki alabilirsiniz. Evli iseniz veya
başkasıyla kalıyorsanız, eşiniz veya beraber yaşadığınız kişi, size yardım
gerektiği zaman bunların bazılarını karşılaması şarttır.
Görme yeteneğiniz belli bir dereceye kadar çok kötü ise, normal olarak
sosyal yardım eki alma hakkına sahip olursunuz.
Sosyal yardım eki 1 Ocak 2001 tarihinden itibaren, aylık ve vergiden muaf
olarak 2.166 kr.'luk bir yardımdır..
Kamu emekliliğine geçtiğinizde, sosyal yardım ekini almaya devam etme
imkânınız vardır.
Bakım yardım eki
Size daha çok geniş çapta bakım ve denetim gerekiyorsa, örneğin yanınızda
her zaman size yardımcı ve destek olacak bir kişi gerekiyorsa, bakım yardım
eki verilir.
Bakım yardım eki 1 Ocak 2001 tarihinden itibaren, aylık ve vergiden muaf
olarak 4.322 kr.'luk bir yardımdır.
Kamu emekliliğine geçtiğinizde, bakım yardım ekini almaya devam etme
imkânınız vardır.
Sağlık yardım eki
İlaç ve tedavi giderleriniz varsa, bunları karşılamak için sağlık yardım eki
alma olanağınız vardır. Bu eki almanın ön koşulu sağlık sigortasının bu
giderlere destek veriyor olmasıdır.
Sağlık yardım eki, genel olarak, sağlık durumundan doğan giderlerin % 85'i
kadardır. Bu miktar, sizin veya eşinizin/sevgilinizin gelir düzeyi yüksekse
eğer daha da az olabilir. Bir sevgilinin gelir düzeyi, ancak eğer 28 şubat
1999 sonra emekliliğe ayrılmışsanız veya bu tarihten sonra sevgilinizle
beraber oturmaya başlamışsanız, bu ekin miktarına etki edebilir. Eğer
sen/siz 1 ocak 2001 tarihinde 50.100 kron'dan daha fazla bir servete
sahipseniz sağlık yardım eki alma hakkınız yoktur.
Sağlık yardım eki vergiden bağışıktır.
Bireysel yardım eki
Ekonomik alanda çok zor durumda iseniz ve giderler için paranız yoksa, bu
giderlerde gerekli ve mantıklı yapılmışsa, bireysel bir yardım eki alma
imkânına sahipsinizdir. Bu yardım ya bir seferde verilir ya da düzenli bir
şekilde ödenir. Burada örneğin yakıt masraflarına kişisel bir yardım
yapılır. Kamu emekliliğine geçtiğinizde de, bireysel yardım eki alma hakkına
da sahipsinizdir.
Diğer yardımlar
Erken emeklisi olarak, diğer yardımlardan da yararlanabilirsiniz, örneğin
konut yardım ödeneği alma imkânı gibi. Maaşınıza yardım ödeneği verilen
esnek ve korumalı iş (fleks- og
skånejob) iş yeteneğinizin az olmasından dolayı emeklilik alma hakkına sahip
olmuş olsanız bile erken emekli olmamışsanız, belediyenize maaşınıza yardım
ödeneği verilen esnek iş için başvurabilirsiniz. Maaşınıza yardım ödeneği
verilen esnek bir iş alıyorsanız, IY (sakatlık ödeneği) alma imkânına
sahipsinizdir.
Erken emekliliği alıyorsanız, belediyenize maaş ödeneği verilen korumalı iş
için başvurabilirsiniz.
Maaşınıza yardım ödeneği verilen esnek veya korumalı işe alınırken sizin
özürlülüğünüz göz önünde bulundurulacaktır. İş vereniniz maaşınıza yardım
almaktadır.
Esnek ve korumalı iş ile ilgili daha geniş bilgi için Özürlüler için Eşit
Muamele Yapılması Merkezinin (Center for Ligebehandling af Handicappede)
konuyla ilgili broşürlerini okuyabilirsiniz.
Bu konu ile ilgili olarak Sosyal Emeklilik Yasa' sına bakınız: erken
emeklilik 15. madde, sosyal ve bakım yardımı 16. madde, sakatlık yardımı 18.
madde ve kişisel yardım 17. madd